Сыйлыктар жөнүндө

“Кыргыз Республикасынын Баатыры” Кыргыз Республикасынын эң жогорку артыкчылык даражасы Кыргыз Республикасынын жарандарына Кыргыз Республикасынын эркиндиги, көз карандысыздыгы жана гүлдөп-өркүндөшү үчүн жасалган эрдиги менен байланышкан мамлекетке жана коомго сиңирген өзгөчө эмгеги үчүн ыйгарылат.

Мамлекеттин жана коомдун алдында өзгөчө эмгеги бар мурдагы мамлекеттик ишмерлерге (Кыргыз ССРинин Коммунисттик партиясынын Борбордук комитетинин биринчи катчыларына, Кыргыз ССР Жогорку Советинин Президиумунун төрагаларына, Кыргыз ССР Жогорку Советинин төрагаларына, Кыргыз ССР Министрлер Советинин төрагаларына) “Кыргыз Республикасынын Баатыры” эң жогорку артыкчылык даражасын көзү өткөндөн кийин да ыйгаруу жүргүзүлөт.

“Кыргыз Республикасынын Баатыры” эң жогорку артыкчылык даражасы “Ак Шумкар” өзгөчө белгисин жана тиешелүү ырастаманы тапшыруу менен бир жолу ыйгарылат.

“Ак Шумкар” өзгөчө белгиси төштүн сол тарабына “Ата Мекен Баатыры” жана “Эмгек Баатыры” өзгөчө белгилеринин үстүнө тагылат.

“Ак Шумкар” өзгөчө белгиси алтындан жасалат жана диаметри 40 мм бөлгөн айлананы түзгөн жогорку деңгээлдеги сегиз нурдан жана диаметри 30 мм болгон айлананы түзгөн төмөнкү деңгээлдеги он алты нурдан турган симметриялык жылдыз түрүндө болот.

Жылдыздын нурларынын, кырларынын көрүнүшү жана формасы тоолордун чокуларын жана бажырайып ачылган тоо кызгалдагын эске салат.

Жылдыздын борбордук бөлүгүндө кыргыздын улуттук оюмунун элементтери бар лавр веногу менен алкакталган, ак алтындан каптама жайгаштырылган. Каптаманын борборунда алтын фондогу ыйык “Ак Шумкардын” рельефтүү сүрөтү жайгашкан. Анын жогорку бөлүгүндө өлкөнүн жети облусун символдоштуруучу жети бурчтуу жылдыздын рельефтик сүрөтү жайгашкан.

Калып тумар (үч бурчтук формасындагы байыркы кыргыз талисманы) түрүндө берилген, анда кызыл эмаль фондо түндүктүн рельефтүү сүрөтү жайгаштырылган. Калыптын төмөнкү бөлүгүндө рельефтүү лавр бутактары жайгашкан.

Калып жана жылдыз бири-бири менен того менен бириктирилген. Жылдыздын арткы бетинде белгинин катар номери чегип жазылган, ал эми калыптын арткы бетинде визор түрүндөгү бекиткичи бар.

“Ата Мекен Баатыры” Кыргыз Республикасынын артыкчылык даражасы аскер кызматчыларына жана укук коргоо органдарынын кызматкерлерине, ошондой эле Кыргыз Республикасынын башка жарандарына мамлекеттин эгемендүүлүгүн жана аймактык бүтүндүгүн коргоо, өлкөнүн коопсуздугун жана коргонуу жөндөмдүүлүгүн камсыз кылуу, адамдарды куткаруу, коомдук тартипти сактоо жана кылмыштуулукка каршы күрөшүү боюнча өмүр тобокелдиги менен коштолгон шарттарда аскердик, кызматтык же жарандык парзын аткарууда жасаган жан аябас эрдиги үчүн ыйгарылат.

“Ата Мекен Баатыры” жана “Эмгек Баатыры” Кыргыз Республикасынын артыкчылык даражалары, ошондой эле “Эрдик” ордени менен жарандарды сыйлоо Кыргыз Республикасы көз карандысыздыкка ээ болгон учурдан тартып өзгөчө сиңирген эмгеги үчүн каза болгондон кийин да жүргүзүлүшү мүмкүн.

“Ата Мекен Баатыры” артыкчылык даражасы ушундай эле аталыштагы өзгөчө белгини жана тиешелүү ырастаманы тапшыруу менен бир жолу ыйгарылат.

“Ата Мекен Баатыры” өзгөчө белгиси төштүн сол тарабына Кыргыз Республикасынын ордендеринин жана медалдарынын үстүнө тагылат.

“Ата Мекен Баатыры” өзгөчө белгиси күмүштөн жасалган жана алтын менен капталган беш бурчтуу пластина фонунда беш бурчтуу жылдыз жана калып түрүндө болот.

Беш бурчтуу күмүш пластина өзгөчө белгинин негизи болот, пластинанын учтарынын ортосундагы аралыкта жети күмүш нур чыгып турат.

Беш бурчтуу жылдыз күмүштөн жасалат жана алтын менен капталган, жылдыздын нурларынын учтарында шариктер болот.

Өзгөчө белгинин борбордук бөлүгүндө алкакталган, капталган тегеректе “Ата Мекен Баатыры” деген жазуу жана эки жылдызча менен ак фондо Кыргыз Республикасынын аймагынын рельефтүү географиялык сүрөтү жайгашкан. “Ата Мекен Баатыры” деген жазуу жана эки жылдызча дөмпөйтүлүп, алтын жалатылган жана түстүү эмаль менен жасалган хаки түстөгү фондо жайгаштырылган.

Алтын жалатылган беш бурчтуу жылдыздын жана пластинанын диаметри – 40 мм, капталган сырткы тегеректики – 20 мм жана ички тегеректики – 15 мм.

Калып тумар (үч бурчтук формасындагы байыркы кыргыз тумары) түрүндө берилген, эрдикти, каармандыкты, Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик желегин (мамлекеттүүлүктү) жана тынчтыктын символу болгон көгүлтүр асманды символдоштурган үч – хаки, кызыл жана кочкул-көк түскө бөлүнгөн.

Калып жана жылдыз бири-бири менен көзөнөктүн жана шакекченин жардамы менен бириктирилет. Жылдыздын арткы бетинде өзгөчө белгинин катар номери чегип жазылган, ал эми калыптын арткы бетинде – визор түрүндөгү бекиткичи бар.

“Эмгек Баатыры” Кыргыз Республикасынын артыкчылык даражасы Кыргыз Республикасынын жарандарына өлкөнү социалдык-экономикалык жана гуманитардык өнүктүрүүдө, анын ичинде өнөр жай жана айыл чарба өндүрүшүн, транспортту, курулушту, илимди, маданиятты, билим берүүнү жана саламаттык сактоону, ошондой эле иштин башка тармактарын өнүктүрүүдөгү көрүнүктүү салымы үчүн ыйгарылат.

“Ата Мекен Баатыры” жана “Эмгек Баатыры” Кыргыз Республикасынын артыкчылык даражалары, ошондой эле “Эрдик” ордени менен жарандарды сыйлоо Кыргыз Республикасы көз карандысыздыкка ээ болгон учурдан тартып өзгөчө сиңирген эмгеги үчүн каза болгондон кийин да жүргүзүлүшү мүмкүн.

“Эмгек Баатыры” артыкчылык даражасы ушундай эле аталыштагы өзгөчө белгини жана тиешелүү ырастаманы тапшыруу менен бир жолу ыйгарылат.

“Эмгек Баатыры” өзгөчө белгиси төштүн сол тарабына Кыргыз Республикасынын ордендеринин жана медалдарынын үстүнө тагылат.

“Эмгек Баатыры” өзгөчө белгиси күмүштөн жасалган жана алтын менен капталган он төрт бурчтуу жылдыз жана калып түрүндө болот.

Он төрт бурчтуу жылдыз өзгөчө белгинин негизи болот, анын ичинен жети нуру – күмүш, жылдыздын учтарынын ортосундагы аралыкта беш күмүш нур чыгып турат, жети нур – алтын менен капталган күмүштөн, жылдыздын нурларынын учтарында шариктер болот.

Өзгөчө белгинин борбордук бөлүгүндө алкакталган, капталган тегеректе "Эмгек Баатыры" деген жазуу – көлдүн, Ала-Тоонун белестери жана алтын түстөгү нурлары менен чыгып келе жаткан күндүн сүрөтү түшүрүлгөн. “Эмгек Баатыры” деген жазуу дөмпөйтүлгөн, алтын жалатылган жана түстүү эмаль менен жасалган кочкул-кызыл фондо жайгаштырылган.

Он төрт бурчтуу жылдыздын диаметри 40 мм, капталган сырткы тегеректики 20 мм жана ички тегеректики 15 мм.

Калып тумар (үч бурчтук формасындагы байыркы кыргыз тумары) түрүндө берилген, Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик желегин символдоштурган кочкул-кызыл түстөгү эмаль менен толтурулган, борборунда түшүмдүүлүктүн жана байлыктын символу болгон сары түстөгү эмаль бар.

Калып жана жылдыз бири-бири менен көзөнөктүн жана шакекченин жардамы менен бириктирилет. Жылдыздын арткы бетинде өзгөчө белгинин катар номери чегип жазылган, ал эми калыптын арткы бетинде – визор түрүндөгү бекиткичи бар.

I даражадагы “Манас” ордени менен Кыргыз Республикасынын жарандары, Кыргыз Республикасынын юридикалык жактары жана административдик-аймактык бирдиктери, ошондой эле чет өлкөлүк жарандар, жарандыгы жок адамдар, чет мамлекеттердин юридикалык жактар Кыргыз Республикасынын гүлдөп-өркүндөшүнө өбөлгө түзгөн мамлекетке жана элге сиңирген эмгеги үчүн, мамлекетти жана демократиялык коомду, элдин биримдигин коргоого жана чыңдоого, өлкөнүн экономикалык, руханий жана интеллектуалдык потенциалын арттырууга кошкон салымы үчүн сыйланат.

“Манас” ордени төштүн сол тарабына Кыргыз Республикасынын башка ордендеринин жана медалдарынын алдына тагылат.

I даражадагы “Манас” ордени эки бөлүктөн – диаметри 60 мм болгон сегиз нурлуу алтын жылдыздан жана ортосундагы алтын каптамадан турат, ал көк түстөгү эмаль менен капталган, жашоонун символу болгон асманды жана сууну чагылдырган эки чырмалышкан квадраттан жана кызыл түстөгү эмаль менен капталган, күндүн символу – борбордук айланадан турат. Айлананын борборунда – туусу шамалга желбиреп ат чаап бараткан Манастын алтын рельефтүү сүрөтү түшүрүлгөн.

Ордендин арткы бетинде катар номер чегип жазылган. Бурама менен бекитилет.

II даражадагы “Манас” ордени менен Кыргыз Республикасынын жарандары, Кыргыз Республикасынын юридикалык жактары жана административдик-аймактык бирдиктери, ошондой эле чет өлкөлүк жарандар, жарандыгы жок адамдар, чет мамлекеттердин юридикалык жактар Кыргыз Республикасынын гүлдөп-өркүндөшүнө өбөлгө түзгөн мамлекетке жана элге сиңирген эмгеги үчүн, мамлекетти жана демократиялык коомду, элдин биримдигин коргоого жана чыңдоого, өлкөнүн экономикалык, руханий жана интеллектуалдык потенциалын арттырууга кошкон салымы үчүн сыйланат.

“Манас” ордени төштүн сол тарабына Кыргыз Республикасынын башка ордендеринин жана медалдарынын алдына тагылат.

II даражадагы “Манас” ордени I даражадагы орден менен бирдей, бирок күмүштөн жасалат. Мында каптама бөлүгү, Манастын сүрөтү жана жылдыздын нурларынын ортосунда айлананы түзгөн сегиз жалбырак алтын менен капталган. Чырмалышкан көк квадраттардын бурчтарында алтын жалатылган тегерек белгилер коюлат. Көк жана кызыл түстөгү эмаль каптоосу калат.

Ордендин арткы бетинде катар номер чегип жазылган. Бурама менен бекитилет.

III даражадагы “Манас” ордени менен Кыргыз Республикасынын жарандары, Кыргыз Республикасынын юридикалык жактары жана административдик-аймактык бирдиктери, ошондой эле чет өлкөлүк жарандар, жарандыгы жок адамдар, чет мамлекеттердин юридикалык жактар Кыргыз Республикасынын гүлдөп-өркүндөшүнө өбөлгө түзгөн мамлекетке жана элге сиңирген эмгеги үчүн, мамлекетти жана демократиялык коомду, элдин биримдигин коргоого жана чыңдоого, өлкөнүн экономикалык, руханий жана интеллектуалдык потенциалын арттырууга кошкон салымы үчүн сыйланат.

“Манас” ордени төштүн сол тарабына Кыргыз Республикасынын башка ордендеринин жана медалдарынын алдына тагылат.

III даражадагы “Манас” ордени айрым элементтерин алтын менен каптабастан күмүштөн жасалат. Көк жана кызыл түстөгү эмаль каптоосу калат.

Ордендин арткы бетинде катар номер чегип жазылган. Бурама менен бекитилет.

“Курманжан Датка” ордени менен Кыргыз Республикасынын жарандары, Кыргыз Республикасынын юридикалык жактары жана административдик-аймактык бирдиктери, ошондой эле чет өлкөлүк жарандар, жарандыгы жок адамдар, чет мамлекеттердин юридикалык жактар коомдук-саясий иште сиңирген эмгеги жана эмгектик жетишкендиктери, мамлекетти коргоого жана чыңдоого кошкон салымы, элдин биримдиги, өсүп келе жаткан муунду өз Мекенин сүйүү жана урматтоо рухунда тарбиялагандыгы үчүн сыйланат.

“Курманжан Датка” ордени төштүн сол тарабына "Манас" орденинен кийин тагылат.

“Курманжан Датка” ордени алтын менен капталган жети бурчтуу күмүш пластина фонунда жети бурчтуу жылдыз түрүндө болот.

Жети бурчтуу жылдыз күмүштөн жасалат жана алтын менен капталган, нурлардын учтарында шариктер болот.

Ордендин борбордук бөлүгүндө улуттук оюму бар алкакталган, капталган сырткы тегеректе, – түстүү эмалдан жасалган көгүлтүр асмандын фонунда “Элечек” кыргыз улуттук баш кийими менен Курманжан Датканын рельефтүү сүрөтү бар. Курманжан Датканын силуэти сыртынан капталып, алтындан жасалат. Алкактын төмөнкү бөлүгүндө “Курманжан Датка” деген жазуу бар. Улуттук оюм жана “Курманжан Датка” деген жазуу дөмпөйтүлүп, алтын жалатылат жана түстүү эмалдан жасалган кочкул-кызыл фондо жайгаштырылат.

Кочкул-кызыл эмаль фондо улуттук оюм жана циркон таштары менен кооздолгон жети бурчтуу пластина ордендин негизи болот. Пластинанын учтарынын ортосундагы аралыкта алтын жалатылган жети нур чыгып турат.

Алтын жалатылган жети бурчтуу жылдыздын диаметри 60 мм, капталган сырткы тегеректики 34 мм жана ичкисиники 25 мм.

“Курманжан Датка” орденинин арткы бетинин төмөнкү бөлүгүндө ордендин катар номери чегилип жазылат. Ордендин бекитмеси төөнөгүч түрүндө.

“Данакер” ордени менен Кыргыз Республикасынын жарандары, Кыргыз Республикасынын юридикалык жактары жана административдик-аймактык бирдиктери, ошондой эле чет өлкөлүк жарандар, жарандыгы жок адамдар, чет мамлекеттердин юридикалык жактар элдердин ортосундагы тынчтыкты, достукту жана кызматташтыкты чыңдоого кошкон зор салымы, улуттар аралык ынтымакты сактоо боюнча өзгөчө үзүрлүү иши, өлкөнүн илимин жана экономикалык потенциалын өнүктүрүүгө сиңирген эмгеги, улуттук маданияттарды жакындаштыруу жана өз ара байытуу, мамлекеттердин ортосундагы достук мамилелерди чыңдоо боюнча жигердүү иши үчүн сыйланат.

“Данакер” ордени төштүн сол тарабына “Курманжан Датка” орденинен кийин тагылат.

“Данакер” ордени күмүштөн жасалат жана диаметри 42 мм болгон бирдей чыгып турган кырк нурлуу жылдыз түрүндө болот. Жылдыздын нурлары алтын менен капталган.

Ордендин алдынкы бетинде көк тегерек элементтери бар кыргыздын улуттук оюмунун рельефтүү сүрөтү менен күмүш айлана, ал ысык эмаль методу менен жасалат. Айлананын диаметри 30 мм. Айлананын периметринде жылдыздын нурлары менен айкалышкан 40 жарым сфера бар.

Айлананын борборуна диаметри 16 мм болгон, көк түстөгү, ысык эмаль методу менен жасалган каптама жайгашкан, анда жер шаарынын меридиандарын символдоштурган жарым айлана түрүндө ичке тосмо сызыктар бар. Каптаманын борборунда “Данакер” деген жазуу жайгаштырылган. Жазуунун үстү жана асты жагында айлананын вертикаль огу боюнча рельефтүү сүрөттөлүштөгү жылдыздар жайгаштырылган. Каптама күмүштөн жасалат. Каптаманын кырлары, ичке тосмо сызыктар жана жылдыздар алтын менен капталган.

“Данакер” ордени көзөнөктүн жана звенонун жардамы менен өлчөмү 28 мм х 42 мм болгон тик бурчтуу металл калыпка бириктирилет, ал өлчөмү 33 мм х 23 мм болгон көк муар тасмасын керүү үчүн негиз болот.

Ордендин арткы бетинде катар номери чегип жазылган, калыптын арткы бетинде – төөнөгүч түрүндөгү бекитмеси бар.

I даражадагы “Эрдик” ордени менен Кыргыз Республикасынын жарандары адамдарды куткарууда, өлкөнүн коопсуздугун жана коргонуу жөндөмдүүлүгүн камсыз кылууда, коомдук тартипти сактоодо, кылмыштуулукка каршы күрөшүүдө, табигый кырсыктар, өрт, кыйроолор жана башка өзгөчө кырдаалдар учурунда көрсөткөн жан аябас жосуну, каармандыгы жана эрдиги үчүн, ошондой эле өмүр тобокелдиги менен коштолгон шарттарда аскердик, кызматтык же жарандык парзын аткарууда жасаган тайманбас жана чечкиндүү аракеттери үчүн сыйланат.

“Эрдик” ордени төштүн сол тарабына “Данакер” орденинен кийин тагылат.

I даражадагы “Эрдик” ордени алтын менен капталган күмүштөн жасалган жана эки бөлүктөн турат – беш бурчтуу пластинанда беш бурчтуу жылдыздан жана калыптан.

Диаметри 40 мм болгон жылдыз формасындагы беш бурчтуу пластина жана беш бурчтуу жылдыз ордендин негизи болот, анын учтарынын ортосундагы аралыкта тогуз нур чыгып турат.

Ордендин борбордук бөлүгүндө алкакталган, капталган сырткы тегеректе көк эмаль фондо “Эрдик” деген рельефтүү жазуу жана күн нурлары бар. Капталган тегеректин борборунда – көк эмаль фондо кайраттуулуктун, чыдамкайлыктын жана даанышмандыктын символу болгон ак илбирстин алтын жалатылган рельефтүү сүрөтү бар.

Алтын жалатылган беш бурчтуу жылдыздын жана пластинанын диаметри 40 мм, капталган сырткы тегеректики 28 мм жана ичкисиники 18 мм.

Өлчөмү 28 мм х 20 мм болгон калып муздак метод аркылуу көк түстөгү эмаль менен толтурулган. Калыптын ортосунан туурасы 2 мм болгон вертикалдуу алтын жалатылган сызык өтөт.

Калып жана жылдыз бири-бири менен көзөнөктүн жана шакекченин жардамы менен бириктирилет. Жылдыздын арткы бетинде ордендин катар номери чегип жазылган, ал эми калыптын арткы бетинде – визор түрүндөгү бекиткичи бар.

“Даңк” ордени менен Кыргыз Республикасынын жарандары, Кыргыз Республикасынын юридикалык жактары жана административдик-аймактык бирдиктери, ошондой эле чет өлкөлүк жарандар, жарандыгы жок адамдар, чет мамлекеттердин юридикалык жактар сыйланат:

1) Кыргыз Республикасынын социалдык-экономикалык өнүгүүсүнүн деңгээлин жана элдин бакубаттуулугун жогорулатууга, тынчтыкты жана туруктуулукту сактоого өбөлгө түзгөн сиңирген эмгеги үчүн;

2) илим, билим берүү жана саламаттык сактоо жаатындагы сиңирген эмгеги үчүн;

3) мамлекеттик, кайрымдуулук жана коомдук иш жаатындагы, мыйзамдуулукту, укуктук тартипти, коопсуздукту жана өлкөнүн коргонуу жөндөмдүүлүгүн чыңдоодогу сиңирген эмгеги үчүн;

4) өсүп келе жаткан муунга улуттук маданиятты, искусствону, тарыхты сактоого, жайылтууга жана өнүктүрүүгө жана патриоттук тарбия берүүгө кошкон салымы үчүн;

5) спортту илгерилетүүдө, колдоодо жана жайылтууда сиңирген эмгеги үчүн.

“Даңк” ордени төштүн сол тарабына “Эрдик” орденинен кийин тагылат.

“Даңк” ордени күмүштөн жасалат жана улуттук оюмдун рельефтүү сүрөтү бар күмүш пластинанын фонунда салтанаттуулукту символдоштурган сегиз бурчтуу жылдыз түрүндө болот. Карама-каршы учтарынын ортосундагы жылдыздын өлчөмү 55 мм.

Ордендин борбордук бөлүгүндө сол тарабынан лавр жалбырагынан жана оң тарабынан арчадан, алтын менен капталган венок түрүндө жасалган капталган тегерек жайгашкан. Лавр жалбырагы атак жана даңкты, ал эми арча – түбөлүктүүлүктү түшүндүрөт. Тегеректин ортосунда “Даңк” деген жазуу бар.

Жазуунун үстүнкү жана төмөн жагында улуттук оюм жайгашкан. Жазуу жана улуттук оюмдун элементтери дөмпөйтүлгөн, түстүү эмалдан жасалган кочкул-кызыл фондо жайгашкан.

Ордендин арткы бетинин төмөнкү бөлүгүндө катар номери жайгашкан. Ордендин бекитмеси визор түрүндө.

“Достук” ордени менен Кыргыз Республикасынын жарандары, Кыргыз Республикасынын юридикалык жактары жана административдик-аймактык бирдиктери, ошондой эле чет өлкөлүк жарандар, жарандыгы жок адамдар, чет мамлекеттердин юридикалык жактар сыйланат:

1) элдердин ортосундагы достук, социалдык-экономикалык жана маданий-гуманитардык байланыштарды өнүктүрүү, Кыргыз Республикасынын башка мамлекеттер менен ар тараптуу кызматташтыгын чыңдоо ишиндеги жетишкендиктери үчүн;

2) эл аралык, коомдук, кайрымдуулук жана гуманитардык иштердеги жетишкендиктери үчүн;

3) өлкөнүн руханий жана интеллектуалдык потенциалын өнүктүрүүгө жана көбөйтүүгө кошкон жеке салымы, адам укуктарын жана анын социалдык кызыкчылыктарын коргоо боюнча жигердүү иши үчүн.

“Достук” ордени төштүн сол тарабына “Даңк” орденинен кийин тагылат.

“Достук” ордени күмүштөн жасалат жана чыгып турган нур түрүндө жасалган, дөмпөйтүлгөн алты бурчтуу жылдыз түрүндө болот. Жылдыз алтын менен капталган, нурлардын карама-каршы учтарынын ортосундагы аралык 55 мм.

Ордендин борбордук бөлүгүндө үч бурчтук формасындагы байыркы кыргыз талисманы – тумар түрүндө каптама жайгашкан. Үч бурчтуктун жактары 38 мм. Четтери алтын менен капталган. Тумардын үстүнкү бөлүгүндө элдердин ортосундагы кылымдык достукту билдирген "ажырагыстыктын" белгиси, ортосунда “Достук” деген жазуу, төмөнкү бөлүгүндө кыргыздын улуттук оюмунун элементтери жайгашкан. Тумардын бардык элементтери алтын менен капталган, көк эмалдан жасалган көк фондо жайгашкан.

Жылдыздын алдынкы бети көк түстөгү эмаль менен толтурулган күмүштөн улуттук оюм жана күмүштөн тегерек элементтер менен кооздолгон. Жылдыздын учтарынын ортосундагы аралыкта көк түстөгү цирконий таштары менен кооздолгон алты күмүш элемент чыгып турат.

Арткы бетинин төмөнкү бөлүгүндө катар номери жайгашкан. Ордендин бекитмеси визор түрүндө.

II даражадагы “Эрдик” ордени менен Кыргыз Республикасынын жарандары адамдарды куткарууда, өлкөнүн коопсуздугун жана коргонуу жөндөмдүүлүгүн камсыз кылууда, коомдук тартипти сактоодо, кылмыштуулукка каршы күрөшүүдө, табигый кырсыктар, өрт, кыйроолор жана башка өзгөчө кырдаалдар учурунда көрсөткөн жан аябас жосуну, каармандыгы жана эрдиги үчүн, ошондой эле өмүр тобокелдиги менен коштолгон шарттарда аскердик, кызматтык же жарандык парзын аткарууда жасаган тайманбас жана чечкиндүү аракеттери үчүн сыйланат.

“Эрдик” ордени төштүн сол тарабына “Данакер” орденинен кийин тагылат.

II даражадагы “Эрдик” ордени I даражадагы “Эрдик” ордени менен бирдей, диаметри 40 мм болгон жылдыз формасындагы беш бурчтуу алтын жалатылган пластина жана беш бурчтуу күмүш жылдыз ордендин негизи болот, анын учтарынынын ортосундагы аралыкта тогуз нур чыгып турат.

Ордендин борбордук бөлүгүндө алкакталган, капталган тегеректе көк эмаль фондо “Эрдик” деген алтын жалатылган рельефтүү жазуу жана күмүш күн нурлары бар. Капталган тегеректин борборунда – көк эмаль фондо кайраттуулуктун, чыдамкайлыктын жана даанышмандыктын символу болгон ак илбирстин алтын жалатылган рельефтүү сүрөтү бар.

Беш бурчтуу жылдыздын жана пластинанын диаметри 40 мм, капталган сырткы тегеректики 28 мм жана ичкисиники 18 мм.

Калып өлчөмү 28 мм х 20 мм болгон күмүштөн жасалган, муздак метод аркылуу көк түстөгү эмаль менен толтурулган. Калыптын ортосунан ар биринин туурасы 2 мм болгон вертикалдуу алтын жалатылган эки сызык өтөт. Эки сызыктын ортосундагы аралык 2 мм.

Калып жана жылдыз бири-бири менен көзөнөктүн жана шакекченин жардамы менен бириктирилет. Жылдыздын арткы бетинде ордендин катар номери чегип жазылган, ал эми калыптын арткы бетинде - визор түрүндөгү бекиткичи бар.

III даражадагы “Эрдик” ордени менен Кыргыз Республикасынын жарандары адамдарды куткарууда, өлкөнүн коопсуздугун жана коргонуу жөндөмдүүлүгүн камсыз кылууда, коомдук тартипти сактоодо, кылмыштуулукка каршы күрөшүүдө, табигый кырсыктар, өрт, кыйроолор жана башка өзгөчө кырдаалдар учурунда көрсөткөн жан аябас жосуну, каармандыгы жана эрдиги үчүн, ошондой эле өмүр тобокелдиги менен коштолгон шарттарда аскердик, кызматтык же жарандык парзын аткарууда жасаган тайманбас жана чечкиндүү аракеттери үчүн сыйланат.

“Эрдик” ордени төштүн сол тарабына “Данакер” орденинен кийин тагылат.

III даражадагы “Эрдик” ордени I даражадагы “Эрдик” орден менен бирдей, айрым элементтери алтың менен капталбастан күмүштөн жасалат. Көк түстөгү эмаль каптамасы калат.

Беш бурчтуу жылдыздын тогуз нуру карартуу методу менен капталган.

Өлчөмү 28 мм х 20 мм болгон күмүштөн жасалган калып муздак метод аркылуу көк түстөгү эмаль менен толтурулган. Калыптын ортосунан ар биринин туурасы 2 мм болгон вертикалдуу үч сызык өтөт. Алардын ортосундагы аралык 2 мм.

Калып жана жылдыз бири-бири менен көзөнөктүн жана шакекченин жардамы менен бириктирилет. Жылдыздын арткы бетинде ордендин катар номери чегип жазылган, ал эми калыптын арткы бетинде – визор түрүндөгү бекиткичи бар.

“Баатыр эне” ордени менен жети жана андан ашык баланы төрөгөн жана татыктуу тарбиялаган, балдардын ден соолугу, билими, дене бой жана адептик өнүгүүсү жөнүндө талаптагыдай камкордуктун деңгээлин камсыз кылган энелер -Кыргыз Республикасынын жарандары сыйланат.

Төмөнкү пункттарда каралган учурлардан тышкары “Баатыр эне” ордени менен сыйлоо жетинчи бала бир жашка чыкканда жана калгандары тирүү болгондо жүргүзүлөт.

“Баатыр эне” ордени менен сыйлоодо төмөнкү балдар да эске алынат:

1) мыйзамда белгиленген тартипте асырап алынган балдар, эгерде асырап алгандан кийин 3 жылдан ашык убакыт өтсө жана асырап алынган балдар чогуу жашаса;

2) Ата Мекенди жана анын мамлекеттик кызыкчылыктарын коргоодо, адам өмүрүн сактап калуу, мыйзамдуулукту жана укук тартибин камсыз кылуу боюнча жарандык парзын аткарууда курман болгондор же дайынсыз жоголгондор;

3) күтүлбөгөн жагдайлардын жана бөөдө кырсыктардын кесепетинен каза болгондор (жол-транспорт кырсыгы, өндүрүштөгү жаракаттар, өзгөчө кырдаалдардан алган жаракаттар, оорулардын кесепеттери, киши өлтүрүүлөр жана эне менен балага көз каранды болбогон башка жагдайлар).

“Баатыр эне” ордени төштүн сол тарабына Кыргыз Республикасынын медалдарынын алдына тагылат.

“Баатыр эне” ордени алтындын буусу менен капталган күмүштөн жасалат жана диаметри 40 мм жети бурчтуу жылдыз түрүндө болот.

Жылдыздын борборунда кек эмаль фондо булутсуз көк асманды символдоштурган үйдүн очогунун символу болгон - түндүктүн стилдүү сүрөтү түшүрүлгөн. Түндүктүн айланасында ак эмаль шакек алкагында алтын жалатылган “Баатыр эне” деген жазуу жайгаштырылган.

“Баатыр Эне” ордени байыркы кыргыз талисманы – тумар түрүндө жасалган, өлчөмү 32 мм х 25 мм х 25 мм болгон тең капталдуу үч бурчтук формасындагы алтындын буусу менен капталган күмүштөн жасалган калыпка көзөнөктүн жардамы менен бириктирилет. Калыптын жогорку четинде рельефтүү кыргыздын улуттук оюму жайгашкан, ал эми калыптын өзү көгүлтүр эмаль менен толтурулган, анын ортосунда булутсуз асманды жана ак карлуу бийик чокуларды символдоштурган ак эмаль үч бурчтук жайгашкан.

Калыптын арткы бетинде – визор түрүндөгү бекиткич бар, ал эми ордендин арткы бетинде катар номери чегип жазылган.

“Даңк” медалы менен Кыргыз Республикасынын жарандары, Кыргыз Республикасынын юридикалык жактары жана административдик-аймактык бирдиктери, ошондой эле чет өлкөлүк жарандар, жарандыгы жок адамдар, чет мамлекеттердин юридикалык жактар мамлекеттик же коомдук иште, мамлекеттик же муниципалдык кызматта, өндүрүштүк, илимий-техникалык, чыгармачыл, тарбиялык, коомдук жана кайрымдуулук иштеринде сиңирген өзгөчө эмгеги үчүн сыйланат.

“Даңк” медалы төштүн сол тарабына Кыргыз Республикасынын ордендеринен кийин тагылат.

Медаль эки бөлүктөн – күмүш калыптан жана диаметри 40 мм болгон күмүш тогуз бурчтуу жылдыздан турат, алар бири-бири менен көзөнөктүн жана шакекченин жардамы менен бириктирилет.

Жылдыздын борбордук бөлүгүндө атак жана даңктын символу болгон – алтын жалатылган лавр бутагы менен алкакталган күмүш каптама жайгаштырылган. Каптаманын борборунда муздак метод менен жасалган кызыл эмаль фондо “Даңк” деген рельефтүү жазуу бар.

Жылдыздын учтарынынын ортосундагы аралыкта карартуу методу менен капталган күмүш тогуз нур чыгып турат.

Калыпта кайчылаштырылган эки лавр бутагы, алардын үстүндө муздак метод аркылуу кызыл эмаль менен капталган эки тик бурчтук түшүрүлгөн.

Калыптын арткы бетинде – визор түрүндөгү бекиткичи бар, ал эми медалдын арткы бетинде катар номери чегип жазылган.

“Эне даңкы” медалы менен төмөнкү пункттарда каралган учурларды кошпогондо, алты баланы төрөгөн жана татыктуу тарбиялаган, алтынчы баласы бир жашка толгон жана калгандары тирүү болгон энелер – Кыргыз Республикасынын жарандары, ошондой эле жетим балдар жана ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелүү балдар үчүн окуу-тарбиялоо мекемелеринде 15 жылдан ашык кынтыксыз иштеген аялдар сыйланат.

“Эне даңкы” медалы менен сыйлоодо төмөнкү балдар эске алынат:

1) мыйзамда белгиленген тартипте асырап алынган балдар, эгерде асырап алгандан кийин 3 жылдан ашык убакыт өтсө жана асырап алынган балдар чогуу жашаса;

2) Ата Мекенди жана анын мамлекеттик кызыкчылыктарын коргоодо, адам өмүрүн сактап калуу, мыйзамдуулукту жана укук тартибин камсыз кылуу боюнча жарандык парзын аткарууда курман болгондор же дайынсыз жоголгондор;

3) күтүлбөгөн жагдайлардын жана бөөдө кырсыктардын кесепетинен каза болгондор (жол-транспорт кырсыгы, өндүрүштөгү жаракаттар, өзгөчө кырдаалдардан алган жаракаттар, оорулардын кесепеттери, киши өлтүрүүлөр жана эне менен балага көз каранды болбогон башка жагдайлар).

“Эне даңкы” медалы төштүн сол тарабына “Даңк” медалынан кийин тагылат.

Медаль эки бөлүктөн – тең капталдуу үч бурчтук формасындагы калыптан жана диаметри 32 мм, бири-бири менен көзөнөктүн жардамы аркылуу бириктирилген, күмүштөн жасалган өтмө дисктен турат. Дисктин тышкы шакекчесинде – “Кыргыз Республикасы” деген рельефтүү тегерек жазуу жана кыргыз улуттук оюмунун рельефтүү эки элементинин сүрөтү түшүрүлгөн.

Өтмө диск алтындын буусу менен капталган жети бурчтуу жылдыз жана кыюланган шакекче менен бириктирилет, анын борборунда – “Эне даңкы” деген рельефтүү жазуу бар. Жылдыздын борборунда булутсуз асманды символдоштурган көк эмаль айлана түшүрүлгөн. Өтмө мейкиндик бирдей чоңдуктун сегменттерин түзөт.

Калып байыркы кыргыз талисманы – тумар түрүндө жасалган, өлчөмү 26 мм х 18 мм х 18 мм болгон тең капталдуу үч бурчтук формасында жасалган. Калыптын жогорку четинде рельефтүү кыргыздын улуттук оюму жайгашкан, ал эми калыптын өзү булутсуз асманды жана ак карлуу бийик чокуларды символдоштурган, ортосунда ак эмаль үч бурчтук жайгашкан көгүлтүр эмаль менен толтурулган.

Калыптын арткы бетинде – визор түрүндөгү бекиткичи бар, ал эми медалдын арткы бетинде катар номери чегип жазылган.

Кыргыз Республикасынын Ардак грамотасы менен өлкөнүн социалдык-экономикалык жана рухий потенциалын арттырууда сиңирген эмгеги, мамлекеттик жана муниципалдык кызматта, билим берүү жана медицина чөйрөсүндө, өндүрүштүк, илимий-техникалык, чыгармачылык, тарбия берүү, коомдук жана кайрымдуулук ишиндеги олуттуу жетишкендиктери үчүн сыйланышы мүмкүн.

Кыргыз Республикасынын Ардак грамотасы менен сыйланган адамга “Ардак белги” белгиси тапшырылат.

“Ардак белги” төш белгиси көкүрөктүн оң тарабына тагылат жана сыйланган адамдын ардак наамы болсо, Кыргыз Республикасынын ардак наамынын төш белгисинен кийин тагылат.

Кыргыз Республикасынын Ардак грамотасы тик бурчтук формасына ээ. Ардак грамотанын негизи пресстелген картондон жасалган, ал крап түсүндөгү винил булгаары менен капталган.

Ардак грамотанын негизинин алдынкы бетинде Ардак грамотанын тексттик бөлүгүн жазуу үчүн жылтырак кагазда басылган 2 мм өлчөмүндөгү тик бурчтуу формадагы оюк бар.

Алдынкы бетинин жогорку бөлүгүнүн борборунда түшүмдүүлүктүн жана меймандостуктун символу болгон буудайдын машактары менен курчалган Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик гербинин сүрөтү жайгаштырылган. Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик гербинин эки тарабында ысытылган алтын менен басылган тоо кыркаларынын стилдештирилген сүрөтү жайгашкан.

Ардак грамотанын төмөн жагынын борборунда “КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН АРДАК ГРАМОТАСЫ” деген текст жайгашкан, андан ары ар бир өзүнчө учурда жекече аныкталуучу сыйланып жаткан адамдын фамилиясы, аты, атасынын аты жана мамлекеттик тилдеги текст жазылат.

Ардак грамотанын төмөнкү бөлүгүндө катары менен “КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН ПРЕЗИДЕНТИ” деген текст, Кыргыз Республикасынын Президентинин инициалдары жана фамилиясы, Кыргыз Республикасынын Президентинин жарлыгынын датасы жана номери жайгаштырылган.

Ардак грамотанын арткы бетинде аны түз жерге коюу үчүн ачылуучу буту жана дубалга илүү үчүн “КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫ” деген рельефтүү жазуусу бар жылмаланган болоттон жасалган илгичи болот. Негизинин өлчөмү: эни – 365 мм, бийиктиги – 295 мм, калыңдыгы – 25 мм.

Ардак грамотанын үстүнкү жана төмөнкү жактары полимердик кыюулар менен жабылган, ага алтындын буусу менен түшүрүлгөн кыргыздын улуттук оюму тартылган.

Жогорку оң бурчунда Ардак грамотанын “Ардак белги” төш белгиси үчүн крап түсүндөгү булгаары менен капталган металл кыюу бар.

Кыргыз Республикасынын Ардак грамотасына “Ардак белги” төш белгиси тик бурчтук формасында, өлчөмү 20 мм х 28 мм, алтын менен капталган күмүштөн жасалат, төш белгинин чет жактарында вертикалдуу кыргыз улуттук оюму чегерилген.

Үстүнкү бөлүгүндө кызыл түстөгү эмаль менен капталган, Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик туусун символдоштурган тик бурчтук, анын фонунун оң тарабында “Ардак белги” деген жазуу жайгаштырылган. Төмөнкү бөлүгүндө ардак жана даңктын символу болгон – рельефтүү лавр бутагы жайгаштырылган.

Төш белгинин арткы бетинде катар номери чегип жазылган, бекитмеси визор түрүндө.

1.       “Кыргыз Республикасынын эл артисти” ардак наамы көрүнүктүү көркөм образдарды, спектаклдерди, телеспектаклдерди, телефильмдерди, кинофильмдерди, концерттик, эстрадалык, цирк программаларын, музыкалык, телеберүүлөрдө жана радио чыгармаларды жараткан, жалпы элге таанылган артисттерге, музыкалык аткаруучуларга, композиторлорго, дирижерлорго, режиссерлорго, хормейстерлерге, балетмейстерлерге, импровизатор-акындарга, музыкалык, хордук, хореографиялык жана башка жамааттардын көркөм жетекчилерине ыйгарылат.

2.       “Кыргыз Республикасынын эл жазуучусу” ардак наамы ата мекендик адабиятты өнүктүрүүдөгү сиңирген эмгеги, ата мекендик адабиятка көрүнүктүү салым кошкон жана жалпы элге таанылган жогорку көркөм чыгармаларды жаратканы үчүн үчүн жазуучуларга ыйгарылат.

3.       “Кыргыз Республикасынын эл акыны” ардак наамы ата мекендик адабиятка көрүнүктүү салым кошкон жана жалпы элге таанылган поэтикалык чыгармачылыкты өнүктүрүүдө, жогорку көркөм чыгармаларды жаратууда сиңирген эмгеги үчүн акындарга ыйгарылат.

4.       “Кыргыз Республикасынын эл сүрөтчүсү” ардак наамы живопистин, скульптуранын, графиканын, монументалдык, декоративдик-колдонмо искусствонун жалпы элге таанылган көрүнүктүү чыгармаларды жараткан сүрөтчүлөргө ыйгарылат.

Кыргыз Республикасынын ардак наамына татыктуу болгондорго Кыргыз Республикасынын Президенти тарабынан белгиленген үлгүдөгү төш белги тапшырылат.

Төш белги төштүн оң тарабына Кыргыз Республикасынын башка төш белгилеринин алдына тагылат.

Кыргыз Республикасынын биринчи категориядагы ардак наамдарына төш белги эки бөлүктөн – бири-бири менен көзөнөктүн жана шакекченин жардамы менен бириктирилген беш бурчтуу калыптан жана диаметри 27 мм асмадан турат.

Алтын менен капталган күмүштөн жасалган түз формадагы калып штамповка методу менен жасалган, өлчөмү 26 мм х 17 мм болгон калыптын алдынкы бети кызыл түстөгү эмаль менен капталган. Калыптын төмөнкү бөлүгүндө рельефтүү кыргыз оюму жайгашкан.

Асма алтын менен капталган күмүштөн жасалган, анын үстүнкү бөлүгүндө Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик туусунун (күндүн нуру менен кыюуланган түндүктүн стилдештирилген сүрөтү) рельефтүү элементи жайгашкан. Борборунда “Кыргыз Республикасы” деген рельефтүү жазуу жайгаштырылган. Асманын чет жактарында ардак жана даңктын символу болгон лавр бутактарынын рельефтүү сүрөтү түшүрүлгөн.

Асманын арткы бетинде белгинин катар номери чегип жазылган, ал эми калыптын арткы бетинде – визор түрүндөгү бекитмеси бар.

1.  “Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген артисти” ардак наамы, көрүнүктүү чыгармаларды жараткан учурларды кошпогондо, маданият жана искусство жаатында 15 жылдан кем эмес иштеген, театралдык, музыкалык, кино, теле жана радио жана цирк искусствосу жаатында жалпы элге таанылган жогорку көркөм образдарды, спектаклдерди, кинофильмдерди, телефильмдерди жараткан жогорку кесипкөй артисттерге, дирижерлорго, режиссерлорго, операторлорго, коюучу-сүрөтчүлөргө, костюмдар боюнча сүрөтчүлөргө, үн операторлоруна, хормейстерлерге, балетмейстерлерге, музыкалык аткаруучуларга, концертмейстерлерге, элдик чыгармаларды аткаруучуларга, музыкалык, хордук, хореографиялык жана башка жамааттардын көркөм жетекчилерине ыйгарылат.

2.  “Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген дарыгери” ардак наамы адистиги боюнча 15 жылдан кем эмес иштеген бардык адистиктеги жогорку кесипкөй дарыгерлерге, иш практикасында медициналык илимдин жана техниканын заманбап жетишкендиктерин пайдалануу менен дарылоо-алдын алуу жардамдарын уюштурууда жана көрсөтүүдө сиңирген эмгеги үчүн ыйгарылат.

3.  “Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген ойлоп табуучусу” ардак наамы техникалык прогресске жана экономикага олуттуу салым кошкон, өндүрүшкө киргизилген, мамлекеттик мааниси чоң ойлоп табуулар үчүн, ошондой эле көп жылдык үзүрлүү ойлоп табуучулук иши үчүн авторлорго ыйгарылат.

4.  “Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген куруучусу” ардак наамы адистиги боюнча 15 жылдан кем эмес иштеген, курулушту, курулуш индустриясын жана архитектураны өнүктүрүүдө, архитектуралык эстеликтерди реставрациялоодо, ошондой эле капиталдык курулуштун натыйжалуулугун жана сапатын жогорулатууда көрүнүктүү эмгектери үчүн, өзүнүн тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, курулуш жана курулуш индустриясы, илимий-изилдөө жана долбоорлоо мекемелери, окуу жайлары жана башка органдар жаатындагы жогорку квалификациялуу кызматкерлерге ыйгарылат.

5.  “Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген мугалими” ардак наамы адистиги боюнча 15 жылдан кем эмес иштеген, окуучулардын терең билим алышын, алардын чыгармачылык потенциалын өнүктүрүүнү камсыз кылуучу педагогикалык жана тарбиялык иште өзгөчө айырмаланган билим берүү уюмдарынын жогорку кесипкөй мугалимдерине ыйгарылат.

6.  “Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген юристи” ардак наамы адистиги боюнча 15 жылдан кем эмес иштеген, мыйзамдуулукту жана укуктук тартипти чыңдоодо, жарандардын укуктарын жана мыйзамдуу кызыкчылыктарын коргоодо, укуктук мамлекетти калыптандырууда, юридикалык илимди өнүктүрүүдө, юридикалык кадрларды даярдоодо сиңирген олуттуу эмгеги бар жогорку квалификациялуу юристтерге ыйгарылат.

7.  “Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген экономисти” ардак наамы адистиги боюнча 15 жылдан кем эмес иштеген, экономикалык иш жана финансылык иш, мамлекеттик аудит, экономикалык илимди жана финансылык рынокту өнүктүрүү жаатында чоң эмгек сиңирген, мамлекеттик каражаттарды жана мүлктү пайдалануунун натыйжалуулугун жогорулатууда, өз тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен жогорку квалификациялуу экономисттерге жана ишканалардын, мекемелердин жана уюмдардын адистерине ыйгарылат.

8.  “Кыргыз Республикасынын маданиятына эмгек сиңирген ишмер” ардак наамы өзгөчө чыгармаларды жараткан учурларды кошпогондо, адистиги боюнча 15 жылдан кем эмес иштеген, маданиятты жана искусствону өнүктүрүүгө, чыгармачыл кадрларды даярдоого олуттуу салым кошкон, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо чоң ийгиликтерге жетишкен жогорку кесипкөй режиссерлорго, композиторлорго, дирижерлорго, балетмейстерлерге, хормейстерлерге, концертмейстерлерге, дизайнерлерге, искусство таануучуларга, жазуучуларга, журналисттерге, сүрөтчүлөргө, декоративдик-колдонмо искусство чеберлерине жана маданият жана искусство мекемелеринин башка кызматкерлерине ыйгарылат.

9.  “Кыргыз Республикасынын илимине эмгек сиңирген ишмер” ардак наамы илимдин жана техниканын артыкчылыктуу багыттарын иштеп чыгууга, таанылган илимий мектептерди түзүүгө, илимий кадрларды тарбиялоого жана даярдоого сиңирген эмгеги үчүн илимдин кандидаты же доктору окумуштуулук даражасы бар окумуштууларга, ошондой эле илим жана техника жаатындагы көрүнүктүү эмгектери, техникалык прогресске олуттуу салым кошкон жана жогорку экономикалык натыйжа берген ойлоп табуулары жана ишке киргизилген рационализатордук сунуштары үчүн өз тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда, ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен конструктордук жана технологиялык уюмдардын, өндүрүштүк жана илимий-өндүрүштүк бирикмелердин, машина куруу, өндүрүштүк жана илимий-изилдөө уюмдарынын, жогорку окуу жайлардын технологиялык борборлорунун жана лабораторияларынын кызматкерлерине ыйгарылат.

10.  “Кыргыз Республикасынын геология кызматына эмгек сиңирген кызматкер” ардак наамы адистиги боюнча 15 жылдан кем эмес иштеген, пайдалуу кендерди табуу, чалгындоо жана өнөр жайлык өздөштүрүүгө өткөрүп берүү, гидрогеология жана инженердик геология, экологиялык таза технологияларды иштеп чыгуу жана киргизүү, геологиялык илимди өнүктүрүү жаатында айырмаланган, өз тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жетишкен геологиялык, геофизикалык, гидрогеологиялык, топографиялык-геодезиялык уюмдардын, илимий-изилдөө мекемелеринин жана окуу жайларынын жогорку кесипкөй инженердик-техникалык кызматкерлерине жана кызматчыларына ыйгарылат.

11.  “Кыргыз Республикасынын мамлекеттик кызматына эмгек сиңирген кызматкер” ардак наамы мамлекеттик кызматта 15 жылдан кем эмес иштеген, мамлекеттик кызмат жаатында сиңирген зор эмгеги, мамлекеттик кызмат көрсөтүүнү өнүктүрүүгө кошкон олуттуу салымы, мамлекеттик кызмат системасын өркүндөткөндүгү жана мамлекеттик органдын ишинин натыйжалуулугун жогорулатууда олуттуу ийгиликтерге жетишкендиги үчүн мамлекеттик кызматчыларга ыйгарылат.

12.  “Кыргыз Республикасынын саламаттык сактоосуна эмгек сиңирген кызматкер” ардак наамы саламаттык сактоо тармагында 15 жылдан кем эмес иштеген, өз тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда чоң ийгиликтерге жетишкен, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, ведомстволук таандыктыгына карабастан саламаттык сактоо уюмдарынын медициналык кызматкерлерине ыйгарылат.

13.  “Кыргыз Республикасынын жергиликтүү өз алдынча башкаруусуна эмгек сиңирген кызматкер” ардак наамы 15 жылдан кем эмес иштеген, жергиликтүү өз алдынча башкаруу чөйрөсүндө мамлекеттик саясатты иштеп чыгууда жана ишке ашырууда кошкон зор салымы жана сиңирген эмгеги, муниципалдык кызмат системасын өркүндөткөндүгү жана жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын ишинин натыйжалуулугун жогорулатууда ийгиликтери үчүн жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, мамлекеттик органдардын жана коомдук уюмдардын кызматкерлерине ыйгарылат.

14.  “Кыргыз Республикасынын билим берүүсүнө эмгек сиңирген кызматкер” ардак наамы өзүнүн тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, ушул чөйрөдө 15 жылдан кем эмес иштеген билим берүү уюмдарынын, билим берүүнү башкаруу органдарынын, билим берүү системасынын илимий-изилдөө институттарынын жогорку кесипкөй илимий-педагогикалык жана башка кызматкерлерине педагогикалык жана тарбиялоо ишине, инновациялык окуу-методикалык куралдарды, программаларды, методикаларды түзүүдө сиңирген эмгеги, билим берүү процессин илимий-методикалык камсыздоого катышкандыгы үчүн ыйгарылат.

15.  “Кыргыз Республикасынын жаратылышты коргоосуна эмгек сиңирген кызматкер” ардак наамы өзүнүн тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, айлана-чөйрөнү коргоо жана жаратылышты сарамжалдуу пайдалануу жаатында 15 жылдан кем эмес иштеген жаратылышты коргоо органдарынын жогорку кесипкөй кызматкерлерине, экологиялык проблемалар менен иштеген илимий-изилдөө жана башка мекемелердин кызматкерлерине жаратылыш ресурстарын сактоодо, аз калдыктуу жана калдыксыз курулмаларды иштеп чыгууда жана өздөштүрүүдө, өсүмдүктөр жана жаныбарлар дүйнөсүн сактоодо сиңирген эмгеги үчүн ыйгарылат.

16.  “Кыргыз Республикасынын өнөр жайына эмгек сиңирген кызматкер” ардак наамы чийки затты казып алууда, продукция өндүрүүдө, анын сапатын жакшыртууда сиңирген эмгеги үчүн бул тармакта 10 жылдан кем эмес иштеген, экономиканын өнөр жай тармактарынын түрдүү уюмдарынын, кен казуу өнөр жайынын жогорку кесипкөй жумушчуларына, мастерлерине, инженердик-техникалык кызматкерлерине, өзүнүн тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, бул тармакта 15 жылдан кем эмес иштеген энергетика жана өнөр жай жаатындагы жумушчуларга жана инженердик-техникалык кызматкерлерге, ошондой эле илимдин жана техниканын жетишкендиктерин ишке киргизүүнүн, технологияны өркүндөтүүнүн, өндүрүштүк процесстерди механикалаштыруунун жана автоматташтыруунун эсебинен өндүрүштүн натыйжалуулугун жогорулатууда, продукция чыгарууну көбөйтүүдө жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен мамлекеттик органдардын, илимий-изилдөө, технологиялык, долбоордук-конструктордук уюмдардын кызматкерлерине ыйгарылат.

17.  “Кыргыз Республикасынын байланышына эмгек сиңирген кызматкер” ардак наамы байланыш каражаттарын өнүктүрүүдө, модернизациялоодо, эксплуатациялоодо, калкты тейлөөнү жакшыртууда, принциптүү жаңы жогорку натыйжалуу техниканы жана технологияны иштеп чыгууда жана киргизүүдө сиңирген олуттуу эмгеги бар, өзүнүн тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, бул чөйрөдө 15 жылдан кем эмес иштеген, телекоммуникация, көрсөтүү, почта байланышы, байланыштын курулуш, оңдоо, долбоорлоо ишканалары жаатындагы, байланыш жаатындагы мамлекеттик башкаруу органдарынын жогорку кесипкөй кызматкерлерине ыйгарылат.

18.  “Кыргыз Республикасынын айыл чарбасына эмгек сиңирген кызматкер” ардак наамы айыл чарба өндүрүшү тармактарын өнүктүрүүдө: илимдин, техниканын жетишкендиктерин, алдыңкы тажрыйбаны жана чарба жүргүзүүнүн жаңы ыкмаларын ишке киргизүүнүн негизинде түшүмдүүлүктү, жердин күрдүүлүгүн жогорулатууга, мамлекетке жана калкка жогорку сапаттагы айыл чарба продукциясын сатууда олуттуу ийгиликтерге жетишкен, өзүнүн тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, бул чөйрөдө 15 жылдан кем эмес иштеген, мамлекеттик органдардын, агрардык өнөр жай комплексинин жана айыл чарба жаатындагы башка уюмдардын жогорку кесипкөй кызматкерлерине, ошондой эле агрардык реформаны жүргүзүүгө жигердүү катышкан адамдарга ыйгарылат.

19.  “Кыргыз Республикасынын калкты тейлөө чөйрөсүнө эмгек сиңирген кызматкер” ардак наамы өзүнүн тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, калкты тейлөө чөйрөсүндө 15 жылдан кем эмес иштеген, калкка турмуш-тиричилик, соода, турак жай, коммуналдык жана башка кызматтарды көрсөтүүдө, кызмат көрсөтүүлөрдүн жаңы түрлөрүн, тейлөөнүн формаларын жана методдорун иштеп чыгууда жана ишке киргизүүдө, жарандарга социалдык жардамды жана аларды пенсия менен камсыздоону уюштурууда, маданий-эс алуу ишин жана туризмди өнүктүрүүдө сиңирген олуттуу эмгеги үчүн калкты тейлөө чөйрөсүндөгү мекемелердин жана уюмдардын жогорку кесипкөй кызматкерлерине ыйгарылат.

20.  “Кыргыз Республикасынын транспортуна эмгек сиңирген кызматкер” ардак наамы өндүрүштүк тапшырмаларды аткарууда, кыймылдын коопсуздугун камсыз кылууда өндүрүштүн натыйжалуулугун жогорулатууда жана транспорт каражаттарын пайдаланууну жакшыртууда сиңирген эмгеги үчүн илимдин, техниканын жетишкендиктерин жана эмгектин алдынкы методдорун өндүрүшкө киргизүүнүн негизинде жогору көрсөткүчтөргө жетишкен, өзүнүн тармагына бюджеттен тышкаркы каражаттарды тартууда, рынок экономикасынын механизмдерин жайылтууда чоң ийгиликтерге жана ата мекендик кадрларды кайра даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкен, транспорт тармагында 15 жылдан кем эмес иштеген, темир жол, аба, суу, автомобиль жана транспорттун башка түрлөрүнүн, мамлекеттик органдардын, илимий-изилдөө жана долбоордук уюмдардын, окуу жайларынын жогорку кесипкөй кызматкерлерине ыйгарылат.

21.  “Кыргыз Республикасынын дене тарбия жана спортуна эмгек сиңирген кызматкер” ардак наамы дене тарбия жана спорт жаатында 15 жылдан кем эмес иштеген, дене тарбияны жана спортту өнүктүрүүгө, калктын дене тарбия системасын, массалык спортту, жогорку жетишкендиктеги спортту өркүндөтүүгө, кадрларды даярдоого жана квалификациясын жогорулатууга, дене тарбияны жана спортту өнүктүрүүнүн актуалдуу маселелери боюнча изилдөөлөрдү жүргүзүүгө сиңирген олуттуу эмгеги үчүн, дене тарбияны жана спортту өнүктүрүүнү камсыз кылуучу уюштуруу-методикалык, окутуу-машыктыруу, тарбиялоо, инженердик-техникалык, илимий-педагогикалык жана чарбалык иштеги көрүнүктүү жетишкендиктери үчүн дене тарбия жана спорт мекемелеринин жогорку кесипкөй кызматкерлерине ыйгарылат.

22.  “Кыргыз Республикасынын Жарандык коргонуусунун мамлекеттик тутумунун эмгек сиңирген кызматкери” ардак наамы авариялардын, кыйроолордун жана табигый кырсыктардын алдын алууда жана алардын кесепеттерин жоюуда ынтаасын коюп иштегени үчүн, башкаруу органдарын, авариялык-куткаруу кызматтарынын күчтөрүн жана каражаттарын, авариялык-куткаруу түзүмдөрүн өзгөчө кырдаалдар зонасына чыгарууга жана тейлөө объекттеринде же аймактарында өзгөчө кырдаалдардын кесепеттерин жоюу боюнча иштерди жүргүзүүгө ар дайым даярдыкта кармоодо жеке сиңирген эмгеги үчүн, өзгөчө кырдаалдар шарттарында калкты иш-аракеттерге даярдоого катышкандыгы үчүн, авариялык-куткаруу кызматтары жана авариялык-куткаруу түзүмдөрү үчүн квалификациялуу кадрларды тарбиялоодо, окутууда, даярдоодо жогорку көрсөткүчтөргө жетишкендиги үчүн Кыргыз Республикасынын Өзгөчө кырдаалдар министрлигинин, Кыргыз Республикасынын Жарандык коргонуусунун мамлекеттик тутумунун Жарандык коргонуу кызматтарынын жана авариялык-куткаруу түзүмдөрүнүн Жарандык коргонуу жаатында 15 жылдан кем эмес иштеген жогорку кесипкөй кызматкерлерине ыйгарылат.

23.  “Кыргыз Республикасынын эмгек сиңирген ишкери” ардак наамы Кыргыз Республикасынын жараны же чет өлкөлүк жаран же жарандыгы жок адам болуп саналган жана Кыргыз Республикасынын экономикасынын өнүгүшүнө олуттуу салым кошкон, ошондой эле ишкердик чөйрөсүндө 5 жылдан кем эмес үзгүлтүксүз иштеген ишкердик иштин субъектинин уюштуруучусуна ыйгарылат.

Ишкердик иштин субъекти төмөнкү критерийлерге жооп берүүгө тийиш:

– “Чарбалык шериктиктер жана коомдор жөнүндө” жана “Акционердик коомдор жөнүндө” Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык жалгыз уюштуруучу болуп саналган же уставдык же акционердик капиталынын 50 пайызынан ашык өлчөмдөгү үлүшкө ээ болгон уюштуруучу тарабынан түзүлгөн;

– Кыргыз Республикасынын экономикасынын өнүгүшүнө олуттуу салым кошкон жана 1 (бир) миллион сомдон кем эмес өлчөмдө толук төлөнгөн уставдык капиталга ээ;

– республикалык жана жергиликтүү бюджеттерге карызы болбогон;

– кошумча нарктын жогорку даражасындагы инновациялык, импортту алмаштыруучу жана экспортко багытталган продукцияны чыгаруучу жана чакан же орто ишкердиктин субъекттеринин категориясына кирген;

– Кыргыз Республикасынын региондорунун социалдык-экономикалык өнүгүшүнө олуттуу салым кошкон, ошондой эле кайрымдуулук ишин жүргүзгөн;

– иш мезгилинде банкроттук жол-жобосун демилгелөөгө же болбосо өтүүгө дуушар болбогон.

Кыргыз Республикасынын ардак наамына татыктуу болгондорго Кыргыз Республикасынын Президенти тарабынан белгиленген үлгүдөгү төш белги тапшырылат.

Төш белги көкүрөктүн оң тарабына тагылат жана сыйланган адамдын биринчи категориядагы мамлекеттик сыйлыктардын катарына кирген ардак наамы болсо, ал белгиден кийин тагылат.

Кыргыз Республикасынын биринчи категориядагы ардак наамдарына төш белги эки бөлүктөн – бири-бири менен көзөнөктүн жана шакекченин жардамы менен бириктирилген беш бурчтуу калыптан жана диаметри 27 мм асмадан турат.

Алтын менен капталган күмүштөн жасалган түз формадагы калып штамповка методу менен жасалган, өлчөмү 26 мм х 17 мм болгон калыптын алдынкы бети кызыл түстөгү эмаль менен капталган. Калыптын төмөнкү бөлүгүндө рельефтүү кыргыз оюму жайгашкан.

Асма алтын менен капталган күмүштөн жасалган, анын үстүнкү бөлүгүндө Кыргыз Республикасынын Мамлекеттик туусунун (күндүн нуру менен кыюуланган түндүктүн стилдештирилген сүрөтү) рельефтүү элементи жайгашкан. Борборунда “Кыргыз Республикасы” деген рельефтүү жазуу жайгаштырылган.

Асманын арткы бетинде белгинин катар номери чегип жазылган, ал эми калыптын арткы бетинде – визор түрүндөгү бекитмеси бар.

Кыргыз Республикасынын поэзия, проза, драматургия, көркөм публицистика, музыка, кино, скульптура жана архитектура, театрдык жана көркөм сүрөт өнөрү, радио жана телечыгармалар тармагындагы Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыктары адабият, искусство жана архитектура тармагындагы Кыргызстандын көп улуттуу маданиятын байытууга жана жакындаштырууга чоң салым кошкон, эстетикалык жана тарбиялык таасири күчтүү жана коомго кеңири таанылган мыкты чыгармалар үчүн ыйгарылат. Мамлекеттик сыйлыкты алган адамдарга “Кыргыз Республикасынын Токтогул атындагы мамлекеттик сыйлыгынын ээси” деген наам ыйгарылат, 100 000 сом өлчөмүндөгү акчалай сыйлык, диплом, ардак белги жана лауреаттын күбөлүгү берилет.